Skip to content
Posts
Ժապաւէնը նախկինում երբեք լոյս չտեսած, էութեամբ զգայուն բայց ամուր մարմնով մենք ենք, որ կը բացուենք գիշերուայ մթութեան մէջ եւ կը ջանանք յիշել միայն գեղեցիկը։
Ժապաւէնը մեզ հասած հին Երեւանն է, դրա կառուցման ու քանդման պատմութիւնը։
Ժապաւէնը մեր մաշուած ու հնացած երկիրն է, որ կը շարունակի ապրել նոր աշխարհում։
Ժապաւէնը մենք ենք։ Ազնիւ խօսք։
բնօրինակ
Ո՞նց եք սկսել ժապավեն նկարել։ Գտել եք պապիկի հին Զենիտը կամ Ֆէդը, թե՞ չեք կարողացել վերնիսաժում անտարբեր անցնել ու գնել եք մի տրաքած Զենիտ։ Հետո սկսել եք ժապավեն փնտրել ու Երիտասարդականի Սասի մոտի Կոդակից գնել, սկսել նկարել, հետո բերել երևակման ու…
36 կադրից եղել են ընդամենը 5֊ը կամ 10֊ը, իսկ մնացած բոլորը՝ տարօրինակ գծերով ու լույսի հետքերով։ Առաջին անգամվա համար սա կարող ա դուր գալ․ հետաքրքիր գույներ ու էֆեկտներ, բայց ժապավենային աշխարհում սա բռակ է։
Երեկ մտածում էի, թե ինչ ֆոտոներ ընտրեմ հոդվածի համար՝ հաշվի առնելով, որ ահագին ֆոտոներ ֆլեշկայիս մեջ էի պահում, ֆլեշկաս՝ դրամապանակի, դրամապանակս էլ ավտոբուսում գողացան մի քանի տարի առաջ։ Ահագին ֆոտոներ էլ հին լափթոփիս մեջ էի պահում, հին լափթոփս էլ ընկերուհուս մոտ ա, ընկերուհիս էլ Զառան ա (Զառ, ներող, իրականում չալարեյի, վաղուց վերցրել էի, ուղղակի նախադասությունը սենց ավելի պոետիկ ստացվեց)։ Տենց փորփրում էի կոմպս, մեկ էլ պարզվեց իրականում լիքը բան պահպանվել ա։ Կփորձեմ ժամանակագրական շարժվեմ։ Գլխավոր դերերում՝ canonet ql17 և minolta maxxum 7000, էպիզոդիկ դերերում՝ տարբեր տեսակի ժապավեններ։
Մի անգամ, մի տեղ, սենց մի բան էր աչքովս ընկել, կամ ականջիս հասել․
«I’ve read in a book once that 67% of people die when nobody’s looking. What I never could find out is how many people lived while nobody’s watching. But I guess they don’t print shit like that.»
(Ժամանակին գրքում կարդացի, որ մարդկանց 67%-ը մահանում է, երբ ոչ ոք չի տեսնում։ Մի բան, որ այդպես էլ չգտա, դա այն է, թե մարդկանց քանի տոկոսն է ապրում, երբ ոչ ոք չի նայում։ Բայց երևի տենց հիմարությունների մասին թերթերում չեն գրում։)
Ինչի՞ եմ ես լուսանկարում։ Ես գիտեմ, որ բոլորը լուսանկարում են, ես գիտեմ, որ աշխարհում ամեն վայրկյան հազարավոր լուսանկարներ են արվում։ Ուրեմն, ես՝ ինչո՞ւ։ Ինչո՞ւ ինչպես բոլորը։
Անահիտ՝ զրո օրիգինալություն։
Ես գիտեմ, որ ես ոչ մի բան չեմ հասկանում լուսանկաչական տեխնիկաներից։ Երբ իմ մոտ խելոք-խելոք խոսում են դիաֆրագմայից, այն բացել փակելուց, պահումներից, միլիմետրերից ու տենց բաներից, ես ուղղակի լռում եմ ու ժպտում։ Ինձ էդ հետ հեչ հետաքրքիր չի։ Ես խորապես թքած ունեմ, պարոնայք։
Ես երբեք չեմ ջնջում իմ լուսանկարները։ Չգիտեմ, ինչպէս եմ վերաբերուելու դրանց ապագայում։ Չգիտեմ, արդեօք պէտք են գալու որեւէ այլ, թէկուզ ոչ ստեղծագործական պատճառով։ Գուցէ որպէս փաստագրական նի՞ւթ պէտք լինեն։ Կամ որեւէ ա՞յլ պատճառով։ Ինչեւէ, ես երբեք չեմ ջնջում լուսանկարներ։
Յան Գրարուպն էլ, երբ եկել էր Միրզոյեան գրադարան, պատմում էր, թէ երբեք նկար չի ջնջում։ Բնաւ ոչ բոլորն ա հրապարակում, մասնաւորապէս, չի հրապարակում շատ ծանր նկարներ, բայց գիտի, որ գուցէ մի օր պէտք գան։ Ասում ա՝ տեսնում էք, այսօր ասենք մարդիկ ստիպուած են լինում հանել հոլոքոստից նկարներ, որոնք այն ժամանակ, պատերազմից անմիջապէս յետոյ, երբ հոլոքոստի իրական լինելու կասկած չկար, չէին հրապարակւում։ Այնպէս էլ, գուցէ մի օր այն, ինչ կատարուել ա Ռուանդայում կասկածի տակ դնեն, ապա ես ունեմ նկարների արխիւ, որն, այսօր, ըստ իս, չարժի հրապարակել, բայց գուցէ ապագայում պէտք լինի։
Առաջին անգամ ժապավենով նկարել եմ 2015֊ի աշնանը։ էդ օրվանից սիրահարվեցի ու սկսեցի խորանալ։
Նախկինում թվային ֆոտոապարատով էի նկարում, բայց որոշեցի ժապավենային էլ ունենալ։
Ճարելը բարդ չէր. հոպարս նկուղում ФЭД ու Зоркий ուներ։ Դրանք չէին աշխատում ու ես Киев 4 ճարեցի։ Հետագայում աշխատել եմ նաև Зенит ЕТ֊ով։
Վանաձորում ժապավեն գտնելը դժվար էր։ Էլ չեմ ասում երևակումը։ Կես ժամվա գործը մինչև մի ամիս ձգձգում էին։
Սկան չեմ անում, տպում եմ։ Ուզում եմ մոտս ունենալ էդ նկարները։
Ես մտածում եմ, որ եթե լուսանկարչությունը իրականության արտացոլումն է լուսանկարների տեսքով, իսկ իրականությունը անլիարժեք է, ահավոր ու սահմանափակ, ապա ահավոր ու անլիարժեք լուսանկարները գուցե լավագույն բանն են, որ ես կարող եմ ստանալ։
Այս մտքով համաձայնեցի Նորայրից վերցնել իր Minolta XD-M֊ը և լուսանկարել։ Ես չգիտեի, ինչ պետք է լուսանկարեմ։ Ես չգիտեի, ինչպես պետք է լուսանկարեմ։ Բայց մի պահ, երբ մտածելը հոգնեցրեց՝ ես սկսեցի նկարել այն, ինչ տեսնում էի առանց ավելի լավին ու գեղեցիկին ձգտելու [որովհետև իրականությունը անլիարժեք և ահավոր է]:
մենք որոշեցինք թողնել տեքստն այնպէս ինչպիսին կայ, զի այն յուզիչ ա եւ հաւէս հէնց այս տեսքով։ խմբագրութիւն։
Ստեղ հայտնաբերել եմ քայլման առաքինությունները։ Ֆրանսյայում, արդեն տեսել էի իմ ներգրավումը այս կարգապահության համար, կարճ հեռավորությունների համար քաղաքային միջավայրներում: Հայաստանում որոշեցի քայլել նրա փախչելուց համար: Քայլել թույլ տալիս է այլեւս չկարծել, կենտրոնանալու մեր միջավայրի մասին: Պատկերների մասին: Չենք անցնում տարրերը նրանցից արհամարհելով: Խոնհարաբար նրանց մոտեցնում ենք: Նրանց վրա ժպտում ենք, ու նրանք նայում են հիացմունքով ջանքը վոր անում ենք նրանց հիանալու ամեն տեսանկյուններից:
Երեկո էր։ Երևանյան խաղաղ երեկոներից մեկը։ Համալսարանից տուն վերադառնալուն պես սեղանին գտա մի տոպրակ, որին մեծ ուշադրություն չդարձրեցի՝ մտածելով, որ հայրիկս էլի ինչ-որ անկապ իրեր է տուն բերել և առաջ շարժվեցի։ Զգացի, որ անտարբերությունս անհանգստացրեց ծնողներիս, ու նրանք սկսեցին ուշի-ուշով հետևել իմ ամեն քայլին։ Ապա որոշեցի ի վերջո բացահայտել տոպրակի պարունակությունը։ Բացելս և զարմանքս մեկ եղավ։ Տոպրակի մեջ ժապավենային տեսախցիկ էր։ Անչափ ուրախ էի։ Մինչև այդ երևի այնքան էի զզվացրել բոլորին, խոսելով ժապավենային լուսանկարչության մասին, որ հայրիկս ի վերջո ընկերոջից խնդրել էր նրա սովետական Զենիտը և բերել տուն։
Այսպես սկսվեց․ անցած ամառ մի ճամբարի մասնակցեցի, որտեղ բոլոր մասնակիցներին Kodak Fun Saver միանգամյա օգտագործման կամերաներ բաժանեցին՝ ամբողջ ընթացքում նկարելու համար։ Եվ այսպես ես ունեի 14 օր, 30 «լուսանկարային կրակոցի» հնարավորություն ու այս ամենը բնության հատուկ պահպանված տարածքում՝ Դանուբ դելտայում։ Միաժամանակ պոլարոիդ նկարներ կան, որոնք արված են մեր լուսանկարիչ Ռեբբեկայի Fujifilm Instax Wide 300-ով։
Նկարում Դանուբն գետն է շրջապատած բարձր եղեգներով։ Տեղացիները սրանցից ձկնորսական փոքր նավեր էին սարքում։ Հենց ստեղ եմ առաջին անգամ կայակինգ արել։
— Ես այդ օրը հասկացա, որ ֆոտո անելիս կորցնում եմ պահը։ Իրեն պահելու/պահպանելու փորձ անելով՝ բաց եմ թողնում այն անձնապես ապրելու հնարավորությունը։
Մի տարի առաջ մեկը ինձ այս խոսքերը ասաց, ու երևի հենց այդ պահին սիրահարվեցի իրեն ու լուսանկարչությանը։ Հետո նա գնաց, բայց պահը կորցնելու մասին մտորումները մնացին։
Երկու օր առաջ Ռուբեն Արևշատյանը ասաց, որ լուսանկարը պահը կարևորելու, հավերժացնելու, հիշողություն, պատմություն ստեղծելու մասին է, ու ես էլի հիշեցի անցած գարունը։ Սկսեցի մտածել սկան արված ֆոտոներիս մասին, որոնց դեռ չէի տեսել, բայց մեկ ժամից կտեսնեի, ու ուզեցի հասկանալ՝ այն որ մի աչքս փակեցի ու սեղմեցի կոճակը, այդ պահին կորցրի՞ մետրոյի կնոջը, պատը, ծաղիկը, իմ արտացոլանքը, թե՞ իրենք հավերժացան ժապավենիս վրա՝ դառնալով հիշողություն/պատմություն։ Հիմա մտածում եմ, որ թվանշայինի պարագայում կորուստի զգացողությունը գուցե ավելի շատ է։ Ժապավենի դեպքում ֆիքսածդ պահը մի տեսակ ֆիզիկական ու մարմնական է շատ։
Այնպես է ստացվել, որ ես ժապավենի չեմ անցել, այլ լուսանկարել սկսել եմ հենց ժապավենից։ Նախ հայրս ու հորս ընկերները ինժեներներ էին։ Սովետական ինժեները ինձ համար մի մարդ էր, ով հագնում էր ջինս, «կլետչատի» վերնազգեստ, կրում էր ակնոցներ, կրծքի գրպանում ուներ մատիտ և գրիչ, տանը ուներ հետաքրքրագույն գրքերով մի քանի դարակ ու իհարկե զբաղվում էր հազար ու մի բաներով՝ այդ թվում լուսանկարում էր։ Այնպես որ, գրեթե ամեն տանը, այդ գրադարակների վրա կար նաև լուսանկարչական ապարատ և իհարկե կային լուսանկարչական ալբոմներ։ Առաջին փորձառությունը կապված լուսանկարչության հետ, դա հորս հետ մութ բաղնիքում լուսանկարները երևակելու ալքիմիական արարողությունն Էր։ Երբ մի քանի օպերացիաներից հետո, նախ հայտնվում էր պատկերը ժապավենի վրա, ապա վերջ ի վերջո, նաև լուսանկարչական թղթի։ Սա ինձ համար հեքիաթային մի փորձառություն էր։
Ես սիրահարվեցի ժապավենին մոտավորապես 2009֊ին՝ այս նկարները տեսնելով։
Ինձ գրավեց նրանց տեքստուրան, «հատիկները», կարճ ասած՝ «film grain» կոչվածը։ Ես որոշեցի որ անպայման պետք է անալոգային ֆոտոխցիկ ունենամ։ Նորայրի օգնությամբ ձեռք բերեցի Վերնիսաժից Զենիտ TTL։
Խեղճ Զենիտի էքսպոնոմետրը չէր աշխատում՝ պահանջում էր ինչ֊որ յուրահատուկ տեսակի մարտկոց, որը ոչ մի տեղ չէի կարողանում գտնել։ Այդ պատճառով ստիպված էի մի կերպ, գուշակելով, նկարել։
Իհարկե, մեծ քանակությամբ նկարներ ուղղակի չստացվեցին, բայց հաջողները իմ համար շատ թանկ են։ Նրանց թվում հիմնականում իմ ընկերների դիմանկարներն են։
նախկինում ես նկատում էի ինչպէս է տեքնիկան փոխում էսթետիկան։ ասենք, թուային մոնտաժը բերեց մեզ «դիսկրետ» մոնտաժ։ յետոյ սկսեցի նկատել ինչպէս ճաշակն ու հասարակութիւնը սահմանում են տեքնոլոգիաները։
սկսենք, օրինակ, լուսանկարչութիւնից։ ճապոնական ժապաւէնները տալիս են աւելի քիչ կոնտրաստ պատկերներ, ու, հետեւաբար՝ այդ պատկերներում աւելի շատ են գոյների երանգները։ ճապոնական ժապաւէնները նաեւ աւելի սառը պատկերներ են տալիս։ ամերիկեան ժապաւէնները, ընդհանուր առմամբ, աւելի կոնտրաստ են, ու աւելի տաք պատկերներ են ստանում։
սա գուցէ կապ ունի նրա հետ, որ ճապոնական դպրոցականներն արդէն աւելի շատ երանգ են կարողանում տարբերել, քան եւրոպական դպրոցականները։ եթէ եւրոպացուն ցոյց տալ պալիտրա, եւ հարցնել, ո՞ր գոյնի ներկն է ընտրում, ասենք պարիսպ ներկելու համար, նա կարող է ընտրել եղածից որեւէ մէկը։ ճապոնացին կարող է ասել՝ ինձ պէտք է այս ու այս երանգի արանքում։ հետեւաբար այսպիսի կատալոգները ճապոնացիների համար այլ են։ իսկ դա ըստ երեւոյթին կապ ունի նրա հետ, որ ճապոնիայում աւելի շատ են էսթետիկայի հետ կապուած առարկաներն, ու նոյնիսկ իկեբանան՝ դպրոցական առարկայ է։
Վերջերս անդրադարձայ «գին» հասկացողութեանը։ Նրանից էր, որ որպէս ժապաւէնով աշխատող լուսանկարիչ, ես նկատում եմ ինչպէս են մարդիկ՝ որպէս կանոն թուանշային լուսանկարչութեան երկրպագուները, խօսում ժապաւէնի գնի մասին, սովորաբար՝ բացասական երանգով՝ իրենց ի սկզբանէ կանխակալ դիրքից։
Հիմնականում ես նմանատիպ մեկնաբանութիւններ եմ լսում՝ «ժապաւէնն այնքա՜ն թանկ է…», իսկ նախադասութեան երկրորդ մասը մօտաւորապէս այսպիսի տեսք ունի՝ «բայց թուանշայինը ձրի է» (ձրի չի, բայց դա այլ պատմութիւն է)։ Իսկապէս, ժապաւէնը թանկ է։ Բայց այլ կողմից նայելով, դու հասկանում ես, որ թանկութիւնն այդքան էլ վատ բան չէ, չնայած՝ այդքան էլ լաւ բան չէ՝ այն պարզապէս ժապաւէնի յատկութիւններից մէկն է, ու լուսանկարիչն ազատ է այդ յատկութիւնը սահմանելու գործում։